22 жилийн тэртээх хүүхэд насны минь хүсэл Хуучин ном , сонингоо янзалж байгаад 22 жилийн өмнө "Хөдөлмөр" сонинд дээр гарсан өөрийнхөө нийтлэлийг оллоо. Тухайн үед нийгэм өөр байсан ч өөрийнхөө бодож , санаж , мөрөөдөж байсан хүслээ бичсэн юм. Одоо ч энэ сэдэв ач холбогдолоо алдаагүй байгаа гэж бодож байна.
Би 10 ангийн сурагч билээ. Хэдийгээр нас бага , үзсэн харсан минь өчүүхэн боловч улс орныхоо эдийн засгийн байдалд сэтгэл зовж явдаг юм. Хэвлэл , мэдээллийн хэрэгслээр манай улс эдийн засгийн хямралд орлоо. Энэ нь түүний , үүний буруу хэмээн зөвхөн шүүмжлэгчийн байрнаас хандаж , манай нам , засгаас авсан арга хэмжээ хэрэгжиж буй явц , өөрчлөлт шинэчлэлийг үгүйсгэхээс хэтрэхгүй байна. Түүний оронд бид юу хийх вэ ? эдийн засгийн хямралд орчихсон юм бол энэ хямралаас яаж гарах , түүнд ямар хувь нэмэр оруулах талаар бага яриад байх шиг санагддаг. Юуны өмнө хямралаас гарахын тулд үйлчилж буй эдийн засгийн одоогийн механизмыг шийдэмгий өөрчилж , өнөө болон ирээдүйн шинэ механизмыг боловсруулах цаг болжээ. Азийн дөрвөн барс хэмээгч Өмнөд Солонгос , Сингапур , Гонконг , Тайвань нь ахар богино хугацаанд эдийн засгийн талаар амжилт олсны учир шалтгаан чухам юунд байгааг манай нийгэм судлаач , эдийн засагчид нарийвчлан судалж түүнээсээ үндэслэн хамгийн оновчтой хувилбар боловсруулж хэрэгжүүлэхсэн. Миний бодоход эдгээр орны эдийн засаг хөл дээрээ баттай зогсоход олон талын нөлөөлөл байсан нь мэдээж боловч хамгийн гол нь гадаад капиталийг их хэмжээгээр оруулж түүнийг зөв зүйтэйгээр ашиглаж чадсанд л байгаа болов уу. МАХН -ын Төв Хорооны 7-р бүгд хурал дээр Ж.Батмөнх "... өндөр хөгжилтэй болон хөгжиж буй бусад орнуудтай эдийн засгийн нээлттэй бодлого явуулах замаар тэднээс манайд хөрөнгө оруулах, дэлхийн түвшинд хүрсэн шинэ техник, технологи нэвтрүүлэх, хамтарсан үйлдвэр, аж ахуйн газар байгуулах чиглэлээр хамтын ажиллагаа хөгжүүлэх нь зүйтэй гэж заасан нь үнэхээр цагийг нь олсон зорилт юм. Манайх шиг хөгжиж байгаа зарим оронд эдийн засаг-аж үйлдвэрийн чөлөөт бүс байгуулж байгаа бөгөөд энэ нь аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийг экспортын чиглэлд хандуулж түүнд гадаадын гадаадын хөрөнгө тэргүүний технологийг татан оруулах, үйлдвэрлэлийг удирдах арга ухаанд суралцах, ажлын шинэ байр бий болгох, улс орны хөгжлийн хоцронгуй бүс, мужийн эдийн засгийг хөгжүүлэхэд чухал алхам болж байна. Хэрвээ манай оронд чөлөөт бүс бий болговол нэгдүгээрт, экспортын бүтээгдэхүүн ард түмний өргөн хэрэглээний барааны нэр төрөл олширно. Хоёрдугаарт, валютын эх үүсвэр нэмэгдэж, гадаад валютын орлого нэмэгдэнэ. Гуравдугаарт, ажилгүй байгаа хүмүүсийг ажлын байраар хангах гэхчилэн өнөө үеийн тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд тус дөхөм үзүүлнэ. Бид чөлөөт бүс байгуулахдаа бусад орнуудад эдийн засгийн бүс байгуулсан ялангуяа Хятадад явагдсан "Нээлттэй хаалгын бодлого"-ын туршлагыг нарийвчлан судлах, мөн бүс байгуулах газар нутгийг зөв сонгоход онцгой анхаарах нь чухал юм. Манайд эдийн засаг аж үйлдвэрийн чөлөөт бүс байгуулж болох олон газар байгаа боловч хамгийн тохиромжтой газрыг Дорноговь аймаг гэж бодож байна. Манай улсын төмөр зам Дорноговь аймгийг дайран ЗХУ, БНХАУ-ын нийслэл хотуудтай холбож өгдөг. Энэ замаар Хятадын боомт хот Тяньзинд хүрч болно. Цаашаа далайгаар Япон, АНУ зэрэг олон улс оронд хүрч болох биш үү. Ингэж зам харилцааны асуудлыг шийдэж болно. Дорноговь хайлуур жонш, гөлтгөнө, зэс, молибден зэрэг ховор элемент, мана, гартаам зэрэг байгалийн бусад эд баялгаар баян нутаг билээ. Чөлөөт бүс байгуулахад ус, эрчим хүчний асуудал гарч ирнэ. Иймээс цахилгаан эрчим хүчний нөөцийг нэмэгдүүлэхийн тулд аймгийн станцыг өргөтгөх эсвэл аймгийн төвийг эрчим хүчний өндөр хүчдэлийн шугамтай холбох асуудал хөндөгдөнө. Ашиглах өөр нэг нөөц бол Дорноговь аймагт жилийн ихэнхи өдөр нартай байдаг. Бас хавар намартаа ихээхэн хүчтэй салхи шуургатай байдгийг ашиглан нар салхины хүчээр эрчим хүч гаргах бололцоо бий. Үүнийг ашиглаж болмоор санагдана. Усны хувьд гэвэл Дорноговийн нутгаас хайгуулчид гүний усны арвин их нөөцтэй орд илрүүлсэн гэж би сониноос уншсан юм. Үүнээс үзэхэд Дорноговийг эдийн засаг аж үйлдвэрийн чөлөөт бүс болгох бололцоо бий гэж бодож байна.
Нийслэлийн Октябрийн дүүргийн арван жилийн 77 дугаар дунд сургуулийн 10-г ангийн сурагч Ч.Раднаа
"Хөдөлмөр" сонин №27 1990.03.06
