Монголын " эрсдэлүүд "

Монголын    ” Эрсдэлүүд “ .

1.       ТӨР

Төр нь монголын хамгийн гол эрсдэлийн нэг. Төрийн цэгцтэй , алсыг харсан , туйлбартай , хариуцлагатай , бие даасан , нээлттэй ил тод , хуулийг чандлан сахигч бодлогогүй байгаас болж төрийн бодлого сонгуулийн 4 жилийн циклд зориулагдсан богино настай , өнөө маргаашаа аргацаасан байгаа нь бидний гол эрсдэл болоод байна. Төрийн залгамж чанар болон бодлогод   төрд “шургалсан”  цөөн хэдэн хүний үр хүүхэд ,  тэдний танил тал  , нутаг усны хүмүүс болон  бараг цус ойртох хэмжээнд хүрсэн тэдний хүрээлэлийн нөлөөлөл нь төрийн бодлогыг чин шударгаар явуулахад хамгийн их саад тогтвор болж байна.  Олигархижсан  , авлиглалыг шүтэгч  “ хэсэг бүлэг” нөхөдөөс бид нэн даруй салахгүй л юм бол тэд улс орны хөгжлийг  хойш татаж , бидний  “ жаргал “ –ын замд асар ихээр “шаврын “ хаалт болно. Тиймээс бид “ тэднээс” хэр хурдан салж чадна , төр төдий чинээ хурдан цэвэршиж , төрийн бодлого “ ариусана”.

2.      Улс төрийн намууд

 Монгол улс нь парламентын засаглалтай орон болохоор яалт ч үгүй улс орны бодлогыг улс төрийн намуудын бодлого тодорхойлно .  2012 оны  сонгуулийн шинэ хуулиар эрх баригч 2 хүчин бие даан нэр дэвших боломжуудыг бараг хаачихлаа.  Сонгогдоод гараад ирлээ ч гэсэн одоогийн УИХ-ын гишүүн З. Алтай шиг л  ямарч нөлөөгүй  байх байлгүй . Харин 7 –гоос дээш бие даан нэр дэвшигч  сонгогдож чадвал бүлэг байгуулах эрхтэй болж , бодлогод нөлөөлж болох юм .Монголын  дээд шүүхэд бүртгэлтэй улс төрийн 19 намуудын үзэл баримтлал , чиг бодлого , дүрэм нь хоорондоо бараг адилхан , намуудын 80 % нь бараг зүүний чиг баримжаатай ,  нийгмийн хөгжлийн талаар баримтлах онол , чиг баримжаа , үзэл санаа нь тодорхой бус , зөвхөн намын нэр , ганц нэг лидерүүдээрээ ялгагддаг сул дорой намууд л манайд байна . Уул нь орчлон ертөнцөөр дүүрэн түм буман онол , үзэл санааны “ идеаль “ – ууд байгаа шүү дээ .  Барууны үзэлтэй гэгдэх Ардчилсан Нам  нь зүүний намтай эвсэж засгийн эрхийг барьж л байдаг.  Тиймээс намууд нь  улс төрийн шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр  бодлого , үзэл баримтлалаа дахин шинээр боловсруулж , хоорондоо өрсөлдөх хэрэгтэй . Ингэж л байж бие биенээсээ ялгарч ,  иргэд болон гадныханд танигдана.  Улс төрийн намууд  шинэчлэгдэн , төгөлдөржих нь та бидний амьдралд шууд биш юм аа гэхэд дам нөлөөлөх болно. 

3.     Эдийн засаг 

Монголын эдийн засгийн хэт үсрэнгүй хөгжил нь цаашдаа бидэнд том эрсдэлийг бий болгоно .  Төсвийн хэт тэлэлт , инфляцын өндөр түвшин , баян хоосны хэтэрхий ялгаа , зөрөө нь  эрсдэлийг улам л нэмэгдүүлж байна. Уул уурхайгаас улам их хамааралтай болж , улс орны эдийн засаг ганц тулгууртай болсоор байгаа нь айдсыг төрүүлсээр байна . Улс орны хөгжлийг олон тулгууртай болгож , импортлогч орноос экспортлогч , үйлдвэрлэгч  орон руу хэр хурдан шилжихээс хамаарч бидний эрсдэлийн хэмжээ  , хэмжүүр багасаж , улс орны хөгжил ,  дэвшлийг   түргэтгэнэ.   Хөгжлийн бодлого жигд өсөлтэй , хэт савалгаагүй ,  тогтвортой байх нь эрсдэлийг тооцоход  дөхөмтэй бөгөөд ашигтай .

4.     Банк

Саяхан Монгол банк бодлогын хүүгээ нэмэгдүүлж  12.75 болгосон  явдал нь бас л эрсдэлийг бий болгож байна  Бодлогын хүүгээ  нэмэгдүүлсэн нь    “ инфляци  ” хэмээх байгаа хэр оновчтой онож байгаа юм болдоо. Энэ бол гал унтраах  түр зуурын нэг арга хэмжээ. Эдийн засагт эргэлдэж буй мөнгийг “ бодлоготой”- гоор ингэж татах нь цаашдаа үр өгөөжөө өгөхгүй болов уу. Сарын дараагаас уул уурхайн үйлдвэрлэл , олборлолт  сэргээд , ноолуурын мөнгө ороод ирэхээр дахиад л хүүгээ өсгөх үү.  Энэ бол буруу бодлого . МБ болон УИХ  мөнгөний бодлогодоо эрс өөрчлөлт хийх хэрэгтэй байна. Хөгжлийн банкны босгосон  5,75 % -ийн хүүтэй , 5 жилийн хугацаатай , 580 сая ам.доллар нь бидэнд харин ирээдүйдээ итгэх итгэлийг нэмэгдүүллээ. Монголыг гадныхан ямар их сонирхож байгааг бонд худалдаж авах гэсэн 6 тэрбум ам . долларын хэмжээний санал харуулж байна.  Одоо ЗГ төсөл , хөтөлбөрүүдээ санхүүжүүлэх гэж санаа зовох шаардлагагүй болж байна . Гэтэл гаднаас бага хүүтэй мөнгө олоод ирэхэд МБ нь эсрэгээр хүүгээ нэмж байдаг. Сонин л юм .  МБ –ны бодлого ЗГ –ын бодлоготой  ийм мэтээр зөрөөд байвал эрсдэл улам л нэмэгдэх байх.

5.     Геополитик

Монгол улс 2 их гүрний дунд оршдог , хөгжлөөрөө хөршүүдээсээ хоцрогдсон буурай орон.  Гэвч бид энэ  2  гүрнийг бодвол хүний эрх чөлөө дээдэлсэн , үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлдэг , ардчилсан баримжаатай , бахархам түүхтэй хөгжиж байгаа улс.  НҮБ –ын 61 дэх гишүүн ,  дэлхийн 163 оронтой дипломат харилцаатай , дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн албан ёсны улс .  Гэхдээ бид газарзүйн байршлаасаа хамаарч , дээр нь далайд гарцгүй учраас геополитикийн хувьд дэлхийн бусад орноос өвөрмөц бодлогыг баримтлаж ирсэн . Энэ нь ч аргагүй юм. Мөнхийн хөрш 2 их гүрний ашиг сонирхлыг тэнцвэртэй барьж , бусад улс орнуудыг 3 дах хөршөө гэж үзэн ижил тэнцүү харьцаж ирсэн . Цаашдаа ч энэ бодлогоо чандлан барьж явах байх . БРИКС- ийн гишүүн 2 хөрш маань эдийн засгийн өсөлт , хөгжлөөрөө цаашид дэлхийд тэргүүлсээр байр бөгөөд энэ ч бидэнд ашиг тусаа өгсөөр байх  болно . Гагцхүү нэг нам , нэг хүний дор “ удирдагдаж “  байгаа  2 их гүрэнд улс төрийн эмх замбараагүй байдал “ хаус “  бий болбол  бидэнд том эрсдэлийг бий болгоно.  Тиймээс бид 2 хөршийн улс төр , эдийн засаг нь тогтвортой байгаасаа гэж л залбирч байвал өлзийтэй.  2 хөрш биднийг хэзээ ч     “ давраахгүй “ ,  2 – уулаа хянаж , хоорондоо “ ханцуйндаа “ тохиролцсоор л байх болно.  Харин бид үүнийг мэдэрч , тоглоомын дүрмийг зохиоход нь овсгоотойгоор оролцож ,” зальжин “ бодлого баримталдаг байя.   

                                        (  Үргэлжлэл бий .)

                       СЭЗДС-ийн Бизнесын Удирдлагын магистрант Ч. Раднаа